In een circulaire economie worden grondstoffen niet meer als afval verspild, maar worden ze maximaal hergebruikt en opnieuw ingezet als grondstof, zoveel als mogelijk en op een duurzame manier, waardoor het aanspreken van nieuwe grondstoffen tot een minimum beperkt kan worden. In de chemie, kunststoffen en life sciences industrie worden traditioneel fossiele grondstoffen (aardolie, aardgas, nafta,..) ingezet voor het maken van (organische) chemische stoffen en mengsels. Deze grondstoffen worden gebruikt voor het maken van stoffen en materialen die doorheen de sector voor een zeer ruime waaier aan mogelijke toepassingen worden ingezet, gaande van actieve moleculen in medicijnen, verven of detergenten tot een ruim gamma aan allerlei kunststoftoepassingen in de automobielindustrie, de bouw, medische gereedschappen, verpakkingen, enz. In 2019 werd in België immers 98% van het petroleum (vooral nafta) en 37% van het aardgasgebruik van de sector omgezet naar hoogwaardige materialen.

De sector herkent de nood om zich meer en meer te richten tot alternatieven grondstoffen en investeert in alternatieven voor fossiele grondstoffen, zoals biomassa, gerecycleerde kunststoffen maar ook CCU (Carbon Capture & Utilization), waarbij de CO₂-cyclus gesloten wordt door CO2 in een grondstof om te zetten. Zolang deze grondstoffen en technologieën nog in hun kinderschoenen staan, beschikken we nog niet over voldoende betrouwbare data om die trends binnen de Belgische chemie sector te kunnen kwantificeren.

Op Europees niveau wordt het aandeel biogebaseerde chemische stoffen – ten aanzien van de volledige chemie-productie – geschat op 3% in een recent JRC rapport[1], waarbij afhankelijk van de productcategorie voornamelijk plantaardige oliën, hout, suiker of zetmeel als grondstoffen worden ingezet. Volgens een studie van Agoria en essenscia PolyMatters, zouden de Belgische kunststofverwerkers in 2018 voor 6% van hun totaal gebruik van plastic grondstoffen gebruik hebben gemaakt van postconsumer recyclaat.

Wel moeten we beseffen dat deze alternatieve grondstoffen momenteel niet in voldoende grote volumes beschikbaar zijn om een significant aandeel te kunnen vormen in het totale grondstoffenverbruik van de sector, des te meer daar de wereldwijde vraag naar chemische stoffen verwacht wordt te verdubbelen tegen 2030[2], voornamelijk omdat de levensstandaard toeneemt bij een steeds groter deel van de wereldbevolking.

Ondertussen geldt het aandeel fossiele grondstoffen dat gebruikt wordt als primaire grondstof per geproduceerde ton product als een proxy indicator voor de grondstoffenefficiëntie van de sector. Deze indicator toont dat de productie sneller groeit dan het gebruik van fossiele grondstoffen. Dit demonstreert dus een stijgende grondstoffenefficiëntie binnen de sector.

Ondernemingen blijven investeren in innovatie om verder vooruitgang te boeken in de ontwikkeling van alternatieve grondstoffen en om productieprocessen nog performanter te maken, om zo de ecologische voetafdruk van de sector verder te blijven verkleinen. Dit wordt weerspiegeld in de strategische prioriteiten van de speerpuntcluster Catalisti in Vlaanderen, en Biowin & Greenwin in het Waals Gewest, die collaboratieve innovatieprojecten in chemie en kunststoffen stimuleren.

Het is tot slot belangrijk te onderstrepen dat de sector al jaren state-of-the art is op het vlak van delen, hergebruiken en uitwisselen van grondstoffen. Binnen de kapitaalintensieve sector van de chemie, life sciences en kunststoffen is procesoptimalisatie altijd al een prioriteit geweest. De industriële symbiose binnen de Belgische chemiecluster is hiervan een zeer goed voorbeeld. Ze wordt gekenmerkt door een hoge graad van interconnectiviteit, waarbij afval- en nevenstromen van één productie-eenheid gebruikt worden als grondstof voor andere productie-eenheden, waar energie wordt gerecupereerd en nutsvoorzieningen worden gedeeld voor een verhoogde efficiëntie.