Select a challenge
Menu
Het is een duidelijke ambitie, tegen 2050 wil Europa klimaatneutraal zijn. De sector van de chemie en life sciences neemt die uitdaging aan en wil een fundamentele bijdrage leveren aan de radicale ommekeer naar een koolstofslimme economie en samenleving. Door de technologieën en innovaties te helpen uittesten en uitvinden die nodig zijn om de forse ambities op papier om te zetten naar effectieve realisaties op het terrein.
Die bereidheid is er. Bedrijven innoveren en investeren volop, op zoek naar ingrijpende klimaatoplossingen en revolutionaire transformaties in productieprocessen. De sector heeft ook niet gewacht op klimaatakkoorden of Green Deals om de eigen uitstoot van broeikasgassen fors terug te dringen. Bovendien maakt de chemie- en kunststoffenindustrie de materialen die we met z’n allen nodig hebben om onze maatschappij op weg te zetten naar klimaatneutraliteit. De sleutelrol is dus overduidelijk, ook al heeft de chemie en life sciences vandaag nog altijd een belangrijk aandeel in de CO2-uitstoot.
Maar wat is nu precies het probleem met koolstof? Gesteenten en mineralen zoals kalksteen, dolomiet, gips of marmer zitten vol koolstof. Alle levende wezens bestaan uit koolstof, samen met stikstof, waterstof, zuurstof en nog wat andere elementen. In de restanten van prehistorisch organisch materiaal, eeuwenlang samengeperst in de aardkorst, vormen koolstofketens de ruggengraat van de fossiele brandstoffen die de stijgende levensstandaard van een groeiende wereldbevolking mogelijk hebben gemaakt.
0,03%
De hoeveelheid CO2 in de atmosfeer bedraagt slechts 0,03%, maar door het broeikaseffect heeft het grote gevolgen voor het klimaat
Die fossiele brandstoffen vormen ook nu nog de basis van de meeste producten die we gebruiken én het grootste deel van de energie die onze samenleving en economie draaiende houdt. Bij verbranding van deze fossiele energiebronnen wordt echter bijkomende CO2 toegevoegd aan de atmosfeer waardoor de hoeveelheid CO2 in de lucht langzaam maar zeker is opgelopen. Al gaat het om slechts 0,03% van de atmosfeer, door het broeikaseffect heeft het grote gevolgen voor het klimaat. Om die trend te keren moeten we op zoek naar alternatieven en technologieën om de maatschappij te kunnen blijven voorzien van producten, materialen en energie, zonder die extra uitstoot.
De vraag is nu hoe we koolstof slim kunnen gebruiken zodat er geen fossiele CO2 in de atmosfeer meer bijkomt. Dat kan door verstandig om te springen met de beschikbare voorraden, waar ze zich ook bevinden, en die in te zetten als duurzame grondstof. Maar ook door ervoor te zorgen dat we CO2 kunnen opvangen om opnieuw ondergronds op te slaan (CCS, Carbon Capture & Storage). Zo kunnen we de concentraties aan CO2 in de atmosfeer sneller doen dalen, in lijn met de verscherpte klimaatdoelstellingen tegen 2030.
Covestro en Recticel zetten rookgassen van staalsector om in kunststoffen en isolatiepanelen
In een volgende stap vangen we niet alleen het koolzuurgas op, maar hergebruiken we de koolstof als grondstof (CCU, Carbon Capture & Utilization). Dit is geen science fiction. De sector van de chemie en life sciences past dit al toe en trekt volop de innovatiekaart om het koolstofatoom als het ware te recycleren en die processen efficiënter te maken. Zo kan opgevangen koolstof ingezet worden voor de productie van ethanol of methanol, basismoleculen voor allerlei waardevolle toepassingen in de chemie-industrie, of voor de aanmaak van synthetische brandstoffen.
Hetgeen we voor die koolstofcirculariteit vooral nodig hebben is heel veel duurzame energie. Het klimaatvraagstuk is in de eerste plaats een energievraagstuk omdat klimaatoplossingen afhankelijk zijn van de beschikbaarheid, betrouwbaarheid en betaalbaarheid van koolstofarme energie. Cruciale klimaattechnologieën zoals CO2-opvang, efficiënte waterstofproductie en de elektrificatie van productieprocessen kunnen veel CO2 besparen, maar vragen wel extra energie.
Energiedragers als elektriciteit of waterstof kunnen namelijk niet ondergronds gedolven worden maar dienen gemaakt te worden: door windturbines of zonnepanelen, door splitsing van water of methaan. In alle klimaatscenario’s zal de vraag naar waterstof, als grondstof en energiedrager, trouwens sterk stijgen. Zeker in industriële toepassingen voor CO2-valorisatie. Een gediversifieerd aanbod aan klimaatvriendelijke waterstof is daarom essentieel.
Het wordt in elk geval een huzarenstuk om de stijgende energiebehoefte van de klimaatneutrale maatschappij te gaan invullen. Het volledige energiesysteem moet daarvoor vernieuwd worden. Niet enkel de opwekking, maar ook het transport, de distributie en de technologieën om deze energiedragers te gaan gebruiken.
Dit zal een impact hebben op iedereen in de maatschappij, en vooral tijd en heel veel middelen vergen. Alle zeilen dienen bijgezet te worden om het energiesysteem van de toekomst uit te denken, met gebruik van alle nieuwe en bestaande technologieën. Dit vereist ook een plan om dit alles te financieren zodat betaalbare energie aan consumenten en industriële gebruikers geleverd kan worden.
Energy4Climate: uniek energie- en klimaatproject voor meer energie-efficiëntie en betere klimaatprestaties
Chemieprocessen vergen inherent veel energie, want zij spelen zich af bij hoge temperaturen onder hoge druk. De chemie is dan ook al jaren bezig met het terugdringen van haar eigen energieverbruik en het optimaal inzetten van energie binnen haar installaties, maar ook door uitwisseling tussen verschillende installaties en met andere bedrijven. Ze connecteert en neemt energie en stoom af van andere sectoren die energie teveel hebben, zoals de afvalsector, en levert zelf warmteoverschotten aan omliggende woonwijken.
Sinds 1990 is de totale productie in de sector meer dan verdrievoudigd, terwijl het energieverbruik slechts met 40% is gestegen. De energie-efficiëntie is met andere woorden fors toegenomen. Daarbij is het gebruik van steenkool en aardolie voor energieopwekking de laatste drie decennia volledig uitgefaseerd en vervangen door elektriciteit en aardgas. De chemiesector wekt ook veel warmte en elektriciteit op via warmtekrachtkoppeling, een veel efficiëntere technologie dan gescheiden opwekking.
De producten en de processen die de chemie-industrie aanlevert zijn van fundamenteel belang. Kunststofmaterialen zijn onmisbaar voor de optimale productie van hernieuwbare energie en de innovaties uit de sector zorgen voor minder CO2-uitstoot en meer energie-efficiëntie in woningen, transport, landbouw en andere industrietakken. Zoals isolatiematerialen voor energiezuinige huizen of lichtgewichtmaterialen waardoor auto’s minder brandstof verbruiken.
-50%
Daarbij dient aangestipt dat de emissies van broeikasgassen door de Belgische chemie en life sciences sinds 1995 zijn gehalveerd,
We hebben de materialen uit de industrie dus absoluut nodig om onze economie en maatschappij klimaatneutraal te maken. Het is daarom van strategisch belang dat we die productiecapaciteit op de meest klimaatvriendelijke manier in ons land verankeren. Daarbij dient aangestipt dat de emissies van broeikasgassen door de Belgische chemie en life sciences sinds 1995 zijn gehalveerd, vooral door investeringen in innovatieve procestechnologieën. Omgerekend naar CO2-uitstoot in verhouding tot het gestegen productievolume – een maatstaf voor efficiëntie – is de uitstoot zelfs met meer dan 80% verminderd.
Er is in de sector dus een duidelijke ontkoppeling gerealiseerd tussen economische groei ten opzichte van energieverbruik en de uitstoot van broeikasgassen. Toch is onze maatschappij nog lang niet klimaatneutraal, en de sector van de chemie en life sciences evenmin. Om een klimaatsprong te kunnen maken is er nood aan een haalbaar industrieel transitieprogramma met doelgerichte innovatie- en investeringssteun, maatregelen om de concurrentiekracht te beschermen tegen regio’s met minder klimaatambitie en toegang tot voldoende hoeveelheden betrouwbare en betaalbare koolstofarme energie.
Om een klimaatsprong te kunnen maken is er nood aan een haalbaar industrieel transitieprogramma met doelgerichte innovatie- en investeringssteun, maatregelen om de concurrentiekracht te beschermen tegen regio’s met minder klimaatambitie en toegang tot voldoende hoeveelheden betrouwbare en betaalbare koolstofarme energie.
De uitdagingen zijn bijzonder groot en vragen van de lidstaten binnen de Europese Unie – een regio die verantwoordelijk is voor minder dan 10% van de globale uitstoot – om een coherente aanpak over alle beleidsdomeinen heen, gesteund op een draagvlak bij burgers en bedrijven. Niemand kan dit alleen. Het klimaatvraagstuk vraagt om sector- en grensoverschrijdende oplossingen. Met innovatie als speerpunt.
Naast de vele wetenschappelijke en technologische uitdagingen vraagt deze ongeziene transitie ook om een slimme economische visie waarbij de klimaataanpak en de transformatie naar een klimaatneutraal energiesysteem op een realistische en haalbare manier gebeurt. Waarbij we op een efficiënte manier onze welvaart behouden terwijl we duurzaam omgaan met de planeet. Zo blijft er in een geglobaliseerde economie ruimte om in eigen land te investeren en te innoveren in klimaatinnovaties en circulaire productietechnieken die wereldwijd het verschil kunnen maken.
